با توجه به شرایط تغییر اقلیم، منابع آب و خاک کشور با چالش‌های متعددی از جمله شدت سیل و خشکسالی، افت کمی و کیفی آب های زیرزمینی و فرونشست دشت‌ها، فرسایش خاک، گرد و غبار، آتش سوزی جنگل‌ها و مراتع، کاهش شاخص سلامت و ناپایدار بودن وضعیت حوزه‌های آبخیز کشور مواجه هستند. از این رو اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری در مدیریت منابع آبی تاثیر بسزایی دارد.
آمارها حاکی از آن است که ۲۸ درصد کشور، ۶۰۰ شهر و ۸۶۵۰ روستا در معرض سیلاب قرار دارند و همچنین ۴۱۰ دشت کشور با بیلان منفی و کسری آبخوان ۱۴۰ میلیارد متر مکعب روبروست که اجرای عملیات آبخیزداری منجر به کاهش ۷۰ درصدی خسارت، کنترل ۹ تن فرسایش خاک و کنترل ۴ تن رسوب در هکتار می شود که براین اساس تخصیص اعتبارات لازم به اجرای این عملیات ضرورتی بیش نیست.
بسیاری از کارشناسان حوزه منابع آبخیزداری اذعان می کنند که اگر آبخیزداری در ۹۰ میلیون هکتار انجام شود در استحصال سالانه ۵۱ میلیارد متر مکعب آب، کاهش ۶۳۰ میلیون تن فرسایش و تولید۶.۷ میلیون تن علوفه تاثیر بسزایی دارد.
محمد علی نیکبخت وزیر جهاد کشاورزی درباره اینکه کشور ما در منطقه گرم و خشک قرار دارد، گفت: آبخیزداری به معنای واقعی تولید آب است، از این رو در هر هکتار نزدیک به ۵ تا ۶ میلیون تومان هزینه نیاز داریم تا بتوانیم یک هکتار از زمین های خود را تثبیت کنیم، در یکسال حداقل ۵۰۰ مترمکعب آب می تواند در یک هکتار زمین تولید و نگهداری شود. با توجه به اقدامات وزارت جهاد کشاورزی، نزدیک به ۲۰ میلیون هکتار از اراضی کشاورزی را مورد مطالعه قرار داده ایم و اکنون طرح آماده است.
وزیر جهاد می گوید: نزدیک ۹۰ میلیون هکتار از اراضی کشاورزی کشور استعداد اجرای عملیات آبخیزداری را دارد، زیرا پیش از این ۱۳۰ میلیون هکتار بود که ما بخشی را انجام دادیم و ۹۰ میلیون هکتار دیگر آمادگی اجرای این عملیات را دارد یکی از مهم‌ترین طرح هایی که مشارکت مردم را در سطح وسیع از لحاظ مالی و اجرایی می طلبد حوزه آبخیزداری است که ما به طور جدی به دنبال آن هستیم که پشتیبانی دولت و دستگاه های مختلف را داشته باشیم تا این کار مهم را به سرانجام برسانیم و کار تولید آب انجام شود
تقویت پوشش گیاهی یکی از اهداف کاشت یک میلیارد درخت
در ادامه نقی شعبانیان معاون سازمان امور جنگل ها، مراتع و آبخیزداری گفت: کاشت یک میلیارد درخت اهداف متعددی همچون تقویت پوشش گیاهی را بدنبال دارد که اثر خود را در کاهش فرسایش خاک، کاهش آلودگی گازهای گلخانه ای، آب و خاک و مشکلات زیست محیطی و تغییر اقلیم می گذارد با اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری اهداف متعددی همچون تقویت پوشش گیاهی و افزایش تقویت سفره آب های زیرزمینی دنبال می شود، از این رو نمی توانیم آبخیزداری را جدا از پوشش گیاهی ببنیم.
شعبانیان با بیان اینکه اقدامات آبخیزداری در کاهش بلایای طبیعی و خسارت سیل تاثیر بسزایی دارد، افزود: اثر اجرای عملیات آبخیزداری در کاهش روان آب و تبدیل به سیل و ارتقای پوشش گیاهی تاثیر بسزایی دارد.
معاون آبخیزداری با بیان اینکه کاشت یک میلیارد درخت در تقویت و حفاظت از پوشش گیاهی تاثیر بسزایی دارد، گفت: اجرای طرح کاشت یک میلیارد درخت به طور مستقیم ۳۰ درصد در احیا و بازسازی عرصه های جنگلی تاثیر دارد و جاهایی که بنابه هر دلیلی تخریب شده باشد، احیا می شود.
او با بیان اینکه تمرکز سازمان به سمت مدیریت جامع حوزه های آبخیز رفته است، گفت: فعالیت های آبخیزداری در حوزه مدیریت جامع آبخیزداری اجرا می شود.
اجرای سالانه ۴ میلیون هکتار عملیات آبخیزداری در برنامه هفتم
همچنین حسن وحید معاون آبخیزداری سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور گفت: در برنامه هفتم ۲۰ میلیون هکتار عملیات آبخیزداری و آبخوانداری باید اجرا شود که براین اساس سالانه ۴ میلیون هکتار تحت اجرای این عملیات قرار می گیرد سطوح اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری مشخص است و همواره در سطح استانی و ملی پیگیر اجرای این عملیات هستیم علی رغم آنکه برنامه ۱۴۰۳ ابلاغ نشده است، اما برای اجرای ۴ میلیون هکتار حدود ۳ تا ۳.۵ همت اعتبار مورد نیاز است.
معاون آبخیزداری سازمان جنگل ها با بیان اینکه اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری ۷۰ درصد کاهش خسارت سیل را به همراه دارد، افزود: اجرای این عملیات منجر به تغذیه سفره آب های زیرزمینی تا ۶۰۰ متر مکعب و کاهش ۶ تا ۸ تنی فرسایش خاک در هکتار می شود.
او با بیان اینکه در سطح ۱۰ هزار قنوات عملیات آبخیزداری انجام شده است، گفت: اجرای این عملیات ۱.۵ تا ۳ برابر آبدهی قنوات را افزایش می دهد.
به گفته بسیاری از کارشناسان، لازمه برون رفت از چالش‌های حوزه آب و خاک توجه به مسائل حفاظت خاک و آبخیزداری است چراکه اگر حفاظت از خاک بدرستی انجام نشود، منابع آب درستی نخواهیم داشت، زیرا خاک نقش مهمی در حفظ نزولات دارد.
