پیرامون سوله استاندارد توضیحات کامل دادیم

سوله سازه ای فلزی است که معمولا با سقف شیب دار ساخته می شود. به عبارتی تفاوت اصلی سازه سوله با سایر سازه ها شیب دار بودن فرمت سقف و قاب های آن و از طرفی داشتن دهانه بزرگتر است. در کلیه ساخت و سازهای ساختمانی از جمله ساخت سوله استانداردهایی تعیین می شود. این استانداردها جهت همسان سازی و از طرفی حفظ امنیت سازه های مورد نظر تعریف می شوند. رعایت این استانداردها وظیفه هر پیمانکار و مهندس ساختمانی است. اجرای نکات مقررات ملی ساختمان ها جهت داشتن ساخت و سازی بهینه و ایمن مورد نیاز است.

مشخصات سوله استاندارد

منظور از سوله استاندارد درواقع رعایت ضوابط ، استاندارد و مقررات ملی ساختمان جهت ساخت سوله با مشخصات فنی  بهینه ، اقتصادی ، ایمن و قابل قبول است. برای ساخت سوله یا ساختمانی ابتدا لازم است هدف ، نیازها و کاربرد آن بطور دقیق مشخص شود. سپس برمبنای همین نیاز و کاربری مورد نظر و محدودیت های پروژه طراحی سوله انجام گرفته و ابعاد استاندارد سوله تعیین میگردد.

درهرصورت برای ساخت سوله استاندارد باید طراحی و محاسبات مهندسی توسط مهندس سازه انجام شود تا ابعاد و اندازه ها و مشخصات فنی سوله و اجزا آن مشخص شود. بنابراین می توانیم بگوییم عملا هیچ ابعاد استاندارد و بخصوصی وجود ندارد.

در ادامه محدوده متداول و بهینه برای عرض استاندارد سوله ، شیب استاندارد سوله و ارتفاع استاندارد سوله بررسی شده اند. بعنوان مثال یک سالن ورزشی را درنظر بگیرید که ارتفاع مناسبی ندارد.

بدیهی است که کمبود ارتفاع این سالن منجر به اختلال در بهره برداری آن خواهد شد. از سوی دیگر اگر ابعاد سوله بدون توجه به ضوابط و استاندارد ها، طول،‌ عرض و ارتفاع بطور بی رویه بزرگتر از حد نیاز درنظر گرفته شوند ساخت پروژه و غیر اقتصادی و پرهزینه خواهد بود.

علاوه بر افزایش هزینه های ساخت، هزینه های مربوط به نگهداری و گرمایش یا سرمایش این سالن بسیار سنگین خواهند شد. بنابراین همانطور که در ابتدا تلویحا اشاره شد، توجه به طراحی اصولی و مهندسی قطعا می تواند تضمین کننده جنبه های بهره برداری ، ایمنی و اقتصادی باشد.

در این مطلب ما قصد داریم تا کمی درباره مشخصات کلی یک سوله استاندارد صحبت کنیم و عواملی که در بالا بردن و پایین آوردن استاندارد سوله موثر است را بررسی نماییم. بطور کلی در یک سوله استاندارد باید آیتم هایی رعایت شود که در استحکام، مقاومت و زیبایی سوله نقش بسزایی دارند. با کمی وقت گذاشتن و خواندن این مقاله ما به شما آموزش میدهیم که چطور یک سوله استاندارد را از غیر استاندارد تشخیص دهید

1. تعیین ابعاد استاندارد سوله
2. دفترچه محاسبات سوله
3. خرید مصالح استاندارد
4. اجزای سوله

فرمت سقف سوله چگونه است؟

شکل سقف سوله به تعداد دهانه های آن بستگی دارد و دارای فرمت های گوناگونی است؛ ازجمله دوشیب یا هشتی، تک شیب و قوسی. برای سوله های چنددهانه از فرمت سوله هشتی استفاده می کنند. زمانی که زیبایی ظاهری سوله اهمیت بیشتری پیدا می کند، از طراحی سوله قوسی استفاده می شود؛ مانند هتل ها، تالارهای پذیرایی، مجتمع های ورزشی و …

برای ساخت برخی دیگر از سوله ها از فرمت سقف تک شیب استفاده می شود. از این نوع فرمت هم برای سوله های تک دهانه و هم برای سوله های چند دهانه استفاده می شود. توزیع نور در سوله های با سقف تک شیب خیلی بیشتر است. از این نوع سوله در شهرک های صنعتی زیاد استفاده می شود.

سوله های قوسی مشخصات فنی خاصی ندارند؛ اما تنها اولویت آنها از لحاظ بهتر بودن ظاهر است. جهت تولید این نوع سقف باید از دستگاه های cncاستفاده کرد؛ زیرا بتوان یک قوس تمیز و منظم را تولید کرد. بنا به این توضیحات هزینه این نوع سقف نسبت به سایر سقف ها بالاتر است و در سوله های چند دهانه یا تک دهانه بکار می رود.

چند نوع پوشش سقف سوله وجود دارد؟

جهت پوشش سقف سوله از مصالح مختلفی استفاده می شود. این پوشش ها به آب و هوا و محیطی نیز بستگی دارند که قرار است سوله بنا شود. انتخاب جنس مناسب برای پوشش سقف سوله اهمیت ویژه ای دارد. این پوشش ها عبارت‌اند از پوشش سقف پشم شیشه و توری مرغی، پوشش سقف ساندویچ پانل، پوشش سقف با ورق گالوانیزه، پوشش سقف پلی کربنات، پوشش سقف کارتن پلاست و پوشش سقف فایبر گلاس. در ادامه با این پوشش ها بیشتر آشنا می شویم.

پوشش سقف پشم شیشه و توری مرغی

پشم شیشه محصولی بسیار درجه یک و کاربردی ست. برای تولید پشم شیشه از الیاف معدنی و مواد بازیافت شده و همینطور ذوب شیشه استفاده می کنند. این مواد را به صورت رشته های ریز و سوزنی تبدیل می کنند. درست است که در برخی از پوش های سقف از پشم شیشه در کنار مواد دیگر استفاده می شود؛ اما گاهی از خود این محصول نیز به تنهایی جهت پوشش سقف استفاده می کنند. برای اینکه ثبات پشم شیشه روی سقف حفظ شود، از توری مرغی که یک توری گالوانیزه مقاوم در برابر رطوبت و گرماست، استفاده می کنند.

شکل سقف سوله

شکل سقف استاندارد معمولا به صورت دوشیب یا هشتی است. در سوله چند دهانه چند دهانه دوشیب یا سوله هشتی در کنار یکدیگر قرار می گیرند. همچنین در مواردی که شکل ظاهری و معماری سوله دارای اهمیت است طراحی سوله قوسی انجام می شود. این شکل متداولترین نوع ساخت و طراحی سوله در کشور است.

طراحی نقشه و ساخت سوله تک شیب یا شیب یکطرفه هم در اولویت بعدی قرار دارد. تک شیب ها می توانند در یک یا چند دهانه تکرار شوند. همچنین در صورت ساخت سوله تک شیب چند دهانه امکان نور گیری از کنار آنها بصورت پنجره عمودی نیز وجود دارد. سوله تک شیب چند دهانه در بسیار از شهرک های صنعتی کشور به چشم می خورد.

سوله های قوسی عمدتا از حیث ظاهری مورد توجه هستند و مزیت فنی ویژه ای ندارند. ساخت سوله قوسی مقداری هزینه برش کاری ورق را افزایش می دهد. زیرا برای اینکه قوس به طور یکنواخت ایجاد شود باید از دستگاه CNC در برشکاری ورق های فولادی استفاده شود.

بعلاوه بدلیل برش انحنا دار، میزان افت و پرت ورق نیز مقداری بیشتر است. سوله قوسی می تواند بصورت تک یا چند دهانه طراحی و ساخته شود. تصویر شماتیک سوله قوسی دو دهانه در شکل نشان داده شده است.

سوله قوسی بیشتر برای فضا های اجتماعات ورزشی ، تفریحی و گردشگری یا تالار های پذیرایی و ترمینال مسافری توجیح دارد. البته سوله های صنعتی قوسی نیز بمنظور بهره گیری از جنبه زیبایی و معماری سوله اهمیت دارند.

طراحی ابعاد سوله استاندارد

برای اینکه ابعاد سوله اقتصادی باشد محدوده مشخصی برای ابعاد وجود دارد. معمولا تناژ اسکلت سوله و آهن مصرفی در محدوده 30 تا 50 کیلوگرم بر مترمربع می باشد. این آهن مصرفی در مناطق با باد و برف مختلف تغییر می کند.

ضمن اینکه وجود یا عدم وجود جرثقیل و نیم طبقه بر آن اثرگذار است. ارتفاع و دهانه سوله هم بطور جدی بر میزان آهن مصرفی اسکلت تاثیر دارند. بجای اینکه بگوییم ابعاد استاندارد ساخت سوله بهتر است بگوییم ابعاد بهینه سوله که بشرح زیر می باشند:

طول سوله استاندارد

سازه متشکل از فریم و ستون است. بهینه ترین فاصله برای آنها بین 6 تا 9 متر می باشد. کل طول سوله نباید از 90 متر بیشتر شود. هرچه طول سوله بیشتر شود تغییرات دما تاثیر شدیدتری بر استحکام سازه خواد داشت. باید توجه نمود که با افزایش فاصله قابها، ضمن سنگین تر شدن ستون و قاب اصلی، پرلین های پوشش سقف سوله نیز سنگینتر می شوند. در ایران معمولا فاصله فریم های طول هر 6 متر است.

عرض دهانه استاندارد سوله

عرض سوله : بهینه ترین دهانه در محدوده 20 تا 35 متر می باشد. به این معنی که مثلا میزان آهن مصرفی در ساخت اسکلت سوله در هرمتر مربع برای دهانه 15 متر یا دهانه 12 متر تفاوت قابل توجهی ندارند. باید به این نکته توجه داشت که در ساخت سوله با جرثقیل یا نیمه طبقه، تناژ آهن مصرفی بمیزان قابل توجهی افزایش پیدا می کند.

حداکثر  عرض دهانه سوله

برای طراحی سوله با دهانه های بزرگ مثلا بیشتر از 40 متر، هزینه ساخت بسرعت افزایش پیدا می کند. با توجه به پیشرفت صنعت ساخت سازه های فلزی ،  از نظر عملی محدودیت چندانی برای ساخت سوله با دهانه های بسیار بزرگ وجود ندارد. اما اگر هزینه ساخت سوله عامل تعیین کننده باشد، پیشنهاد می شود که از دهانه بزرگتر از چهل متر اجتناب شود تا در قیمت ساخت اسکلت سوله صرفه جویی شود.

معمولا برای ساخت سالن های ورزشی و تفریحی از سوله با دهانه های بیشتر از 60 متر استفاده می شود. طراحی نقشه و ساخت سوله با دهانه 120 متر هم ممکن است. البته فرآیند طراحی و ساخت نیازمند توجه و نظارت های دقیق می باشد.

ارتفاع استاندارد سوله

ارتفاع سوله سومین فاکتور ابعادی است که بر هزینه ها و تناژ آهن مصرفی تاثیر گذار است. ارتفاع استاندارد سوله از حداقل 4 متر تا حداکثر 25 متر دیده می شود. البته ارتفاع متداول 6 تا 12 متر می باشد. توجه داشته باشید که این ارتفاع شانه (کنار) سوله است و منظور ارتفاع تاج نمی باشد. ارتفاع تاج نیز با مشخص بودن دهانه و شیب براحتی قابل محاسبه است.

مثلا اگر دهانه 20 متر و شیب 20% باشد، اختلاف ارتفاع شانه و تاج 2 متر بدست می آید. در برخی موارد شهرک صنعتی دارای ضوابط الزامی برای ارتفاع سوله است. اما بطور معمول در طراحی سوله استاندارد متداول فاقد جرثقیل یا سوله با جرثقیل سقفی سبک ، ارتفاع کنار سوله (شانه سوله) ۶ متر است.

درصورتیکه سوله با جرثقیل سنگین تر از ۱۰ تن مورد نیاز باشد، معمولا ارتفاع شانه سوله ۸ متر یا بیشتر درنظر گرفته می شود. ارتفاع سوله در کاربرد های خاص مثل سوله ورزشی یا بعضی سوله صنعتی کارخانه صنایع فلزی و ذوب می تواند به ارتفاع ۲۰ متر هم برسد. طراحی سوله استاندارد با ارتفاع شانه بلندتر از ۱۲ متر دارای ملاحظات خاصی است.

شیب استاندارد سوله

 شیب سوله در محدوده 10 تا 30 درصد است. در سوله با دهانه کوچکتر از شیب 20% استفاده می شود. در مواردی که دهانه بزرگ باشد معمولا ساخت سوله با شیب 15% انجام می شود.

هنگامی که دهانه خیلی بزرگ و بیشتر از 40 متر است ممکن است، این شیب تا 10% کاهش پیدا کند. در مناطق با برف زیاد بهتر است شیب سوله از 15% کمتر نباشد. هرچه این شیب بیشتر منظور گردد بهتر است. البته باید توجه نمود که افزایش شیب سوله منجر به افزایش بار باد می شود.

رعایت توازن بین بار باد و برف توسط مهندس سازه انجام می شود. درصورتیکه عرض یا دهانه سوله بزرگتر باشد ترجیح بر این است که شیب سوله تا حد ممکن کمتر درنظر گرفته شود.

طراحی سوله استاندارد

لازمه ی طراحی نقشه سوله استاندارد دسترسی به ضوابط محل احداث کارخانه و همچنین استاندارد های مرتبط با فعالیت صنعتی مربوطه است. بعلاوه مقررات ملی ساختمان باید درکنار شرایط اقلیمی محل احداث سوله مورد توجه قرار بگیرد. بی توجهی به طراحی سوله استاندارد منجر به اختلال در تولید و افزایش هزینه تعمیر و نگهداری ابنیه و تجهیزات خواهد شد.

علاوه بر این ،  طراحی سوله استاندارد با توجه به مصرف بهینه انرژی و تامین نور و تهویه مناسب در سالن تولید ، منجر به افزایش بهره وری و کاهش هزینه انرژی می گردد.

حریم آزاد آتش نشانی دور سوله

در اکثر شهرک های صنعتی در طراحی سوله استاندارد باید حریم آزاد عبور ماشین آتش نشانی به اطراف سوله منظور گردد. این ضوابط توسط شرکت شهرک های صنعتی تعیین و ابلاغ می شود.

عرض حریم آتش نشانی  پیرامون با توجه به فعالیت سوله و همچنین زون محل احداث در شهرک های صنعتی معمولا از ۳ تا ۶ متر می باشد. در موارد بخصوص عرض حریم آزاد تردد آتش نشانی به ۱۰ متر نیز می رسد.

با توجه به موارد فوق الذکر، با انجام طراحی اصولی و مهندسی، ساخت سوله ارزان ، اقتصادی و ایمن عملی می باشد. محدودیتی برای ابعاد طول، عرض و ارتفاع وجود ندارد. برای جمع بندی ابعاد سوله رایج بشرح زیر می باشد:

• ارتفاع از 6 تا 12 متر
• دهانه   12 تا 40 متر (20 تا 35 متر بهینه تر است)
• طول بهتر است مضربی از 6 متر باشد.

تمام جزییات سوله بعد از طراحی باید بطور کامل در نقشه سوله ارایه شود. طراحی نقشه و محاسبات باید طبق مقررات ملی ساختمان و استاندارد های معتبر بین المللی انجام شود.

هزینه ساخت سوله استاندارد

تفاوت هزینه ساخت کارخانه استاندارد با نمونه های غیراستاندارد از 25% فراتر نمی رود. توجه به این نکته ضروری است که هزینه های نگهداری و بهره برداری یک کارخانه با طراحی سوله استاندارد به میزان قابل توجهی کمتر است.

بی شک هزینه کمتر در مصرف انرژی در روشنایی و تهویه و… ، همچنین تعمیر و جایگزینی مصالح نامناسب ضمن توقف خط تولید و بهره برداری در نهایت منجر به افزایش هزینه در بلند مدت خواهد شد.

عواملی که درقیمت ساخت یک سوله استاندارد تاثیر می گذارد

عوامل متعددی در قیمت ی سوله تاثیر می گذارد که این امر بصورت مستقیم بر استاندارد بودن و کیفیت سوله نیز تاثیر می گذارد و باید طوری بالانس گردد که به استاندارد بودن سوله خدشه ای وارد نگردد. بطور کلی اگر می خواهید یک سوله استاندارد و ارزان تهیه نمایید باید به موارد زیر دقت کنید:

قیمت سوله های استاندارد به عواملی چون

وزن سوله : سوله هایی با وزن سنگین قیمت بالاتری دارند

کاربری سوله : سوله هایی با کاربری ها متفاوت با قیمت های متفاوتی ساخته می شوند ( سوله دست دو )

ابعاد دهانه سوله : ابعاد دهانه سوله در تعیین قیمت سوله تاثیر گذار است

دارا بودن جرثقیل : وجود یا عدم وجود جرثقیل در سوله

محل احداث سوله : در تعیین استحکام سوله و به نسبت قیمت سوله تاثیر گذار است

متریال و مصالح به کاربرده شده : کیفیت متریال به کار برده شده در سوله هرچه بالاتر باشد قیمت سوله هم بالاتر می رود

تجهیزات سوله سازی : تجهیزاتی ازقبیل تاسیسات تهویه ,سیستم های گرمایشی و روشنایی.